01. Digital Underground - Same Song

Od tego wszystko się zaczęło. "Same Song" to szansa podarowana przez Shocka G i singiel, który otworzył Shakurowi drzwi do wielkiej kariery. Wydany pierwotnie na "This Is An EP Release", które ukazało się zaraz po debiutanckim "Sex Packets", numer powędrował następnie na soundtrack do filmu "Nothing But Trouble" i doczekał się teledysku, w którym 'Pac gra afrykańskiego króla. Jak sam powiedział w dokumencie "Tupac: Resurrection": "ever since Same Song it's been on!"

02. Above The Law - Call It What U Want

Rok 1992 przyniósł nam początek g-funk ery za sprawą przełomowego "The Chronic", ale w tym samym okresie ukazał się nie mniej ważny dla całego nurtu krążek "Black Mafia Life" ekipy Above The Law. Podopieczni Eazy'iego z Ruthless wydali bujający materiał, który śmigał na podobnych patentach co płyta Dr. Dre, przez co od lat trwa dyskusja kto pierwszy zapoczątkował całe to brzmienie. 'Pac udzielił się gościnnie w singlowym "Call It What U Want" razem z Money B, skradając praktycznie show jedną, często cytowaną linijką: I'm bumpin' G-Funk, but U can call it what U want!

03. The Governor - Gaffled Like That

W tym samym roku co album Above The Law, 2Pac dostarczył gościnnie kwestie na krążek mało znanego rapera z Oakland, ukrywającego się pod ksywką The Governor. Wydane własnym sumptem "Taxin" ukazało się jedynie na kasecie, a numer "Gaffled Like That" był bez wątpienia najjaśniejszym momentem całego materiału. Producent "Keep Ya Head Up" - DJ Daryl dostarczył bit oparty o sampel, który lata później wykorzystał też Ice Cube w numerze "Waitin' Ta Hate", a 'Pac pokazał na nim swoją przynależność do Bay Area wersami:

"You're fucking with the Oakland OG
And yo it's true I wasn't raised here
But rhyme pays, so now a nigga stays here"

Z pewnością jest to jeden z mniej znanych występów Tupaca - głównie z racji tego, że "Taxin'" nigdy nie doczekało się wznowienia na CD. Zwrotka Shakura powędrowała też później na płytę "Immortalized" ekipy 3xKrazy, która nagrała oficjalny remix tego numeru.

04. Mc Breed - Gotta Get Mine

"Gotta Get Mine" było jednym z największych rapowych singli roku 1993, do czego przyczyniły się głównie bujająca produkcja spod ręki Warrena G, oraz pamiętnej zwrotce 'Paca, na której po raz pierwszy nawiązał on do zwrotu "Thug Life", które w kolejnych latach kariery stało się jednym z jego sztandarowych zwrotów. Sam numer został nagrany tego samego dnia, w którym 2Pac zrobił sobie swój słynny tatuaż na brzuchu, więc nie ma tutaj mowy o żadnym przypadku. Dodając do tego wysokobudżetowy jak na tamte czasy teledysk w imprezowym klimacie, a całość czyni nam jeden z najbardziej znanych gościnnych występów Shakura, który zapadł w pamięci na lata i stał się klasykiem dla większości słuchaczy. R.I.P Mc Breed, R.I.P 'Pac [*]

05. Don Jaggwar - Skank Wit U

Pochodzący Z Trinidadu Don Jagwarr po raz pierwszy pojawił się w singlu Ice Cube'a - "Wicked", łącząc w sobie hardkorowy gangsta rap z domieszką ragga oraz g-funkowymi rytmami prosto z zachodniego wybrzeża, które stworzyły nowy nurt zwany "ragga-funk". Dwa lata później nakładem Priority Records ukazało się debiutanckie "Faded", na którym nie mogło zabraknąć mającego już w tamtym czasie ogromną popularność Shakura. 'Pac zapodał gościnną "szestnastkę" w utworze "Skank Wit' U" samplującym słynne "Insane In The Brain" grupy Cypress Hill, zapożyczając co prawda trochę wersów z nieznanego wtedy numeru "Who Do U Love" (zremiksowanego na krążku "Loyal 2 The Game"), ale wciąż nie mogę się nadziwić, że nikt nie wpadł na pomysł aby nakręcić klip do tego kawałka. Bit bujał na tyle godnie, że mógłby rozruszać każdy klub a sam singiel z pewnością pokryłby się co najmniej złotem - szkoda.

06. South Central Cartel - Gangsta Team

Jeśli miałbym wytypować kawałek idealnie oddający ducha kalifornijskiego gangsta rapu lat 90-tych i attitude ówczesnych raperskich ikon, jednym z pierwszych wyselekcjonowanych przeze mnie numerów byłby utwór "Gangsta Team". Nagrany w 1994 roku na potrzeby płyty "N Gatz We Trust" ekipy South Central Cartel. Napakowany po brzegi ikonami gatunku, wśród których pojawiają się Ice-T (!), Mc Eiht (!!), Spice 1 (!!!) i 2Pac, ponownie z jedną ze swoich niezapomnianych kwestii:

Swingin' hard as a motherfuckin' barbell
Doin' it for my niggas in the S.C. Cartel
Run up on me nigga and I'm blastin' ya
You can't fuck with the West Coast massacre

07. Young Lay - Got 2 Survive

2Pac darzył całe Bay Area wielkim sentymentem i wielokrotnie pokazywał swoją lojalność dla regionu, współpracując wielokrotnie w czasie swojej błyskotliwej kariery z mniej lub bardziej znanymi reprezentantami Oakland. Young Lay wpisuje się raczej w tą pierwszą kategorię - pomimo tego, że wydał kilka albumów raczej znalazłby się w drugiej dziesiątce raperów znad Zatoki. Debiutanckie "Black 'N Dangerous" z 1996 roku ma jednak kilka błyskotliwych momentów, na czele z numerem "Got 2 Survive", w którym obok 'Paca pojawiają się również Ray Luv i Mac Mall. Sam kawałek powstał zaś na bazie nagranego dwa lata wcześniej utworu "Amerikkka Eatz It'z Young", który stanowi jego oryginalną, dłuższą o prawie 2 minuty wersję.

08. E-40 - Million Dollar Spot

E-40 jest bez wątpienia jedną z największych ikon nie tylko Bay Area, czy północnej Kalifornii, ale całego zachodniego wybrzeża, cieszący się uznaniem i szacunkiem praktycznie w każdym zakątku Stanów, co odzwierciedlały często tracklisty jego albumów stanowiące przekrój gwiazd ze wszystkich regionów USA. Nie inaczej było w przypadku trzeciego studyjnego albumu - wydanego w 1996 roku "Tha Hall Of Game", na którym pojawiła się sama śmietanka kalifornijskich mc z grającym pierwsze skrzypce Makavelim na czele. 'Pac nie dość, że wystąpił gościnnie w numerze "Million Dollar Spot", to jeszcze pojawił się w klipie do singlowego "Rapper's Ball". Sam utwór był zaś jednym z moich ulubionych na tym albumie, z laidbackową produkcją samplującą brzmienie z kawałka "Mr. Wrong" Sade, delikatnym, przyjemnym dla ucha refrenem i będącym w życiowej formie Shakurem, który w 1996 roku nie byłby sobą nie zaczepiając przy każdej możliwej okazji Biggiego w wersach"It was, more than just a dream for me/To be the King it seems I need a killer team to get the green for me", czy "They got me crossed tryin to be the boss, no one can stop us".

09. Richie Rich - Niggaz Done Changed

Zostając w klimatach Bay Area circa 1996 przed nami kolejne collabo z tego regionu. Tym razem na tapetę idzie "Niggaz Done Changed" autorstwa jednego z weteranów rap sceny Oakland - Richie Richa, który prywatnie był również jednym z bliskich przyjaciół Shakura, pojawiając się m.in. na albumach "Me Against The World" i "All Eyez On Me". 'Pac odwdzięczył się udziałem w produkcji solówki "Seasoned Veteran" nagranej dla Def Jam, zapadającą w pamięć zwrotką na świetnej produkcji Rick Rocka, w której oprócz tradycyjnych nawiązań do Big Poppy (These niggas be actin' for that simple fact, playa I'ma mash/I lash on my enemies for multiple centuries/Forcin' my adversaries to bleed when they seein' me), okazuje przynależność terytorialną (Though east coast born, I'm west coast raised/Sent so much dick throughout the click that now they Death Row slaves), przepowiadając nawet własną śmierć(!) (I been shot and murdered, can't tell you how it happened word for word/But best believe, that niggas gon' get what they deserve), co było wystarczającym powodem aby jego kwestia znalazła się na czele zestawienia Drop FM na "10 najlepszych rapowych tekstów przewidujących przyszłość". Damn 'Pac... [*]

10. Mc Hammer - Too Late Playa

Współpraca czołowego gangsta rapera lat 90-tych z mającym swoje 5 minut w końcówce poprzedniej dekady i mocno radio-friendly kawałki mogłaby dziwić, gdyby nie fakt że Hammer pochodził z Oakland i był mocno szanowaną postacią w lokalnej społeczności pomimo ogólnego statusu popowej gwiazdy. Kiedy więc artysta przybył do Death Row, 2Pac przyjął go z otwartymi ramionami oferując pomoc przy nagrywaniu solowego krążka. Dość powiedzieć, że oprócz bycia ghostwriterem przy numerach "Unconditional Love" i "Too Tight", 'Pac pojawił się gościnnie obok m.in. Big Daddy Kane'a w przeznaczonym na singiel "Too Late Playa", które z pewnością pociągnęło by sprzedażowo cały album i hulało w niejednym radiu. Ciekawostką jest fakt, że utwór wyprodukował Demetrious Shipp - ojciec aktora, który będzie grał 'Paca w nadchodzącym biopicu "All Eyez On Me".

11. O.F.T.B. - World Wide aka Time After Time

Pozostając w klimatach Death Row, wrzucamy na odsłuch kolejny numer który zapadłby w pamięć milionom słuchaczy, gdyby tylko został oficjalnie wydany w swoim czasie. Pochodzące z Watts trio Operation From The Bottom było jedną z wielu ekip poszkodowanych przez napakowany gwiazdami roster Death Row, i choć oficjalnie pojawiali się jedynie na sygnowanych logiem Row soundtrackach i kompilacjach, to w 2007 roku ukazał się wreszcie w drugim obiegu ich nagrany dla wytwórni album z połowy lat 90-tych. Oczywiście nie mogło na nim zabraknąć najjaśniejszej gwiazdy labelu, czyli 'Paca który pojawił się gościnnie razem z Kadafim w utworze "World Wide", krążącym również po sieci pod zmienionym tytułem "Time After Time". Moim zdaniem Shakur dostarczył do tego numeru jedną ze swoich najlepszych zwrotek, zarapowaną w dodatku z takim ładunkiem emocji, że za każdym razem kiedy jej słucham po plecach przechodzą mi ciary - szczególnie kiedy 'Pac krzyczy w furii: 

Watch me bang on motherfucker's run for cover
Outlawz till we die so we thug brother's
Let them understand it's a family thang
I hate the Feds
Eating good drinking Champagne and breaking bread
This is for my dog's in Watts and shit
2Pac got your back, who can stop the hit ?
And even with these cops if they steer for me
I'll die screaming motherfucking M.O.B
Now did you hear me ?
Spitting clearly
Niggas fear me
Too next to me not to hear me
Slide on these other buster's
Ride on these motherfuckers please
Recognize Death Row G's

Majstersztyk, który przeleżał w studiu ponad dekadę zanim w dobrej jakości trafił na nasze głośniki.

12. Spice 1 - Jealous Got Me Strapped

Dwóch z moich ulubionych raperów reprezentujących Bay i LA we wspólnym utworze. Jak bardzo zajarany jestem twórczością Fetty Chico wie każdy, kto widział mój wywiad z legendarnym Bossalini i tego kawałka nie mogło po prostu zabraknąć w moim zestawieniu. Pochodzące z klasycznego albumu "Amerikkka's Nightmare" i wydane w 1994 roku "Jealous Got Me Strapped" było jednym z największych highlightów krążka, a zestawiając wybuchową osobowość 'Paca z nie mniej zadziornym Spicem weiesz, że kiedy tych dwóch wbija razem na bit dostaniesz bezkompromisowy gangsta shit z górnej półki.

13. Dramacydal - Where Will I Be?

2Pac znany jest również z ojca założyciela licznych grup hip-hopowych z najsłynniejszymi Thug Life i Outlawz na czele. Nie wszyscy jednak wiedzą, że zanim znani wtedy jako Outlaw Immortalz pojawili się w pełnym składzie na "All Eyez On Me", funkcjonowali we czwórkę pod nazwą Dramacydal a wcześniej jako Young Thugz. W okresie kiedy 2Pac nagrywał krążek "Me Against The World" trwały także prace nad debiutanckim albumem grupy, na poczet którego produkcje dostarczał m.in. Moe-Z MD. Oficjalna tracklista nigdy nie powstała, ale można być pewnym że "where Will I Be" nagrane w asyście Shakura trafiło by z cała pewnością na jej finalną wersję.

14. Snoop Doggy Dogg - Street Life

"Amerikaz Most Wanted", czyli 2Pac i Snoop prezentowali na wspólnych nagraniach wyjątkową chemię - smukły głos Doggy Dogga i jego wyluzowana nawijka idealnie komponowała się na bitach z agresywnym, pełnym zadziorności stylem rapowania Shakura. To unikalne połączenie słychać idealnie w kawałku "Street Life", który powstał na potrzeby płyty "Tha Doggfather", ale ostatecznie stał się nigdy nie publikowanym oficjalnie odrzutem. Zapewne Snoop nie chciał go umieścić na albumie z szacunku dla zmarłego właśnie 'Paca - faktem jest też, że relacje tej dwójki krótko przed śmiercią Shakura znacznie się ochłodziły i to mogło stanowić dodatkową barykadę. Słuchając jednak tego numeru cały czas pukam się w głowę, dlaczego Death Row nie umieściło go na którymś ze swoich późniejszych wydawnictw. Zwrotka 'Paca jest moim osobistym faworytem pośród reszty jego gościnnych występów na kawałkach innych artystów, a sposób w jaki wchodzi on w bit i operuje swoim flow przez resztę kwestii przyprawia mnie o ciary za każdym razem, gdy odpalam ten numer, a pierwszy raz usłyszałem go w 2001 roku (kto pamięta czasy Kazzaa i nędznej jakości empetrójki w formacie real media?). Dodając do tego świetne wstęp w wykonaniu niezapomnianego Prince Ital Joe, który swoim jamajskim akcentem przyozdobił niejedną bombę z obozu Death Row (choćby "Respect" DPG) i mamy przepis na kolejną silną pozycję na trackliście. To jeden z tych numerów, którego nie można pod żadnym pozorem ruszać, więc jeśli kiedykolwiek pojawi się jeszcze jakieś oficjalne wydawnictwo 'Paca - "Street Life" musi się na nim znaleźć w swojej OG formie.

15. Freddie Foxxx - Don't Fuck Wit A Killah

Zmieniamy trochę kurs i wpadamy na krótką wizytę po wschodnim wybrzeżu. "Don't Fuck Wit A Killah" to numer, który kłóci się nieco z powszechnie panującym w mainstreamowych mediach stereotypem 'Paca wojującego z całym Nowym Jorkiem. Chociaż został on nagrany jeszcze przed słynnym konfliktem East-West, pokazuje że Shakur cenił raperów z różnych zakątków Stanów i chętnie dogrywał się też na projekty mc's spoza Kalifornii. "Don't Fuck Wit A Killah" powstał w 1993 roku, ale w świadomości opinii publicznej zaistniał dopiero dekadę później, kiedy w zremiksowanej formie umieścił go na swojej płycie Benzino. Na szczęście kilka lat później do sieci przedostała się także oryginalna wersja kawałka, którą udostępnił Bumpy Knuckles. Teraz wiecie, dlaczego Fredie Foxxx był jednym z nielicznych nowojorskich raperów, którzy otrzymali shout out od 'Paca na końcu "czystej wersji" słynnego "Hit 'Em Up".

16. Notorious B.I.G - House Of Pain

Ta dwójka będzie ze sobą złączona już na wieki - zanim zostali śmiertelnymi wrogami, byli bliskimi kumplami a 'Pac sprawował rolę mentora nad młodyszym i mniej doświadczonym scenicznie Biggiem, udzielając mu różnych wskazówek w jaki sposób poruszać się w rap biznesie, oraz nagrywając wspólnie numery. Jest ich co prawda zaledwie kilka, a najsłynniejszy z nich to "Runnin" ze składanki "One Million Strong" (darujmy sobie wersję Eminema), ale mi osobiście najbardziej przypadł go gustu kawałek "House Of Pain", na którym we trójkę rapują 'Pac, Big i Stretch z Live Squad. Wersja którą tu prezentuję to remix powstały na potrzeby pośmiertnej płyty "Born Again' Notoriousa, który ostatecznie na nią nie trafił stając się leftoverem. Do dziś nie mogę zrozumieć dlaczego, biorąc pod uwagę że zjadał połowę dziwnych sklejek które możnaby śmiało schować do szuflady (vide collabo z Cash Money), a kiedy został finalnie wydany na krążku "Duets" brzmiał po prostu okropnie (czemu wypuścili tak fatalną wersję nie mam pojęcia). Jeden z rzadkich przykładów rapowych kawałków, których cała obsada już nie żyje... R.I.P. 'Pac, BIG & Stretch [*]

17. Madonna - I Rather Be Your Lover

Plotki na temat licznych romansów Tupaca nadal budzą spore zainteresowanie i co jakiś czas wszczynają żywą dyskusję. Tak było ostatnio w przypadku relacji Shakura z Whitney Houston, którą potwierdził mąż artystki - Bobby Brown, niedawno poznaliśmy też więcej szczegółów na temat związku 'Paca z Madonną, o którym w ubiegłorocznej rozmowie z VladTV opowiedział przyrodni brat MoPreme Shakur. Ustosunkowała się do tego również sama Madonna w wywiadzie, którego udzieliła Howardowi Sternowi. Również na linii zawodowej parze udało się spotkać razem w studiu, czego efektem była gościnna zwrotka Makaveliego w kawałku "I Rather Be Ya Lover". Numer powędrował na wydany w 1994 roku album "Bedtime Stories" bez udziału Shakura, co było zapewne spowodowane licznymi problemami prawnymi, z jakimi muzyk zmagał się w tamtym okresie. Dzięki Bogu demo oryginalnej wersji wyciekło kilka lat po śmierci artysty i bez wątpienia będzie to jedna z jego pamiętnych, choć dość nietypowych kolaboracji.

18. Bone Thugs-N-Harmony - Thug Luv

Kiedy Bone Thugs-N-Harmony pojawiło się po raz pierwszy na scenie w 1994 roku, 2Pac nie był wielkim fanem ekipy z Cleveland. W sieci można znależć krótki fragment wywiadu, w którym oskarżał ich o próbę kradzieży jego thug stylu i terminologii. Kiedy Shakur trafił do Death Row, Sylk E Fyne - jedna z raperek należących do obozu Bone, załatwiła nagranie wspólnego numeru, na którym pierwotnie była jedynie ona i Bizzy Bone. Podczas pracy nad albumem "Art Of War" grupa wzięła ten numer na warsztat, dodając do niego swoje zwrotki i finalnie bardzo wojennie brzmiący utwór trafił na płytę razem z kawałkiem "Notorious Thugs", w którym udzielał się Biggie, co spowodowało że Bone Thugs było pierwszą i jedyną grupą, która nagrała kawałki z oboma raperami, w czasei kiedy toczył się między nimi konflikt i umieściła je na tej samej płycie (choć krążek ukazał się finalnie już po śmierci obu artystów). Świetna zwrotka 'Paca z genialnymi adlibsami, która jest bez dwóch zdań jedną z wisienek na torcie tego genialnego albumu.

19. Scarface - Smile

Kiedy król zachodu łączy siły z królem południa to wiesz, że wyjdzie z tego ponadczasowy numer i tak też się stało w przypadku "Smile", które ukazało się na krążku "Untouchable" wydanym już po śmierci 'Paca. Numer pierwotnie miał zapewne trafić na album "One Nation", albo był z jednym z kawałków branych pod uwagę przy formowaniu ostatecznej tracklisty, natomiast oryginalną wersję tego numeru produkcji Damona Thomasa i można ją znaleźc na składance "Death Row Greatest Hits". Ostatnio pojawiły się plotki, że istnieje również solowa wersja w wykonaniu Shakura, więc może w najbliższym czasie będzie dane nam ją usłyszeć. Póki co, osobiście najchętniej odpalam singlowe "Smile", gdzie bit pasuje mi dużo bardziej a przyjemny wokal Johnny P na refrenie robi dużo lepszą robotę. Sam teledysk jest do dzisiaj jednym z moich ulubionych klipów - budujących napięcie i napakowanych sporą dawką symboliki ze świetnymi scenami ukrzyżowanego sobowtóra 'Paca, a dokładając do tego jeszcze Scarface'a otrzymujemy naprawdę singiel przez duże S.

20. Jon B - R U Still Down

Rap razem z R&B zawsze się ze sobą przenikały i na ogół wychodził z tego udany crossover. 2Pac byl jednym z kilku raperów posiadających wyjątkową smykałkę do poruszania się na cukierkowych radio-friendly bitach, przerabiając typowo brzmiącą "pościeluwę" na hit lecący na ciężkiej rotacji w każdym radiu. Tyczy się to zarówno jego własnych utworów, jak i kawałków do których dogrywał się gościnnie. "R U Still Down" jest tego najlepszym dowodem - nagrane w tym samym czasie co klip do "How Do U Want It" a wydane niecały rok po śmierci Shakura przyniosło platynę dla debiutanckiego "Cool Relax" Jona B. Niemały wkład w sukces numeru miała też świetna produkcja spod ręki Johnny J'a, który zreprodukował bit z utworu "Tongue Kissin" Shakura i przeniósł go na nowy level. Aż strach pomyśleć jakie cyfry mógłby wykręcić singiel, gdyby Tupac pojawił się w klipie i zaangażował w kwestie promocji... Jon B mógłby być dzisiaj dużo bardziej znanym i rozpoznawalnym wokalistą o zupełnie innym statusie w branży.

There you have it - dotarliśmy wspólnie do końca. Przyznam, że nie było łatwo skroić takie zestawienie bo 'Pac ma tyle niezapomnianych występów nie tylko na swoich płytach, że przygotowując jakąkolwiek listę zahaczającą o jego twórczość musisz siłą rzeczy odrzucić co najmniej te kilka tłustych bangierów by zrobić miejsce dla reszty... a jakie jest wasze ulubione collabo z 'Paciem na pokładzie? Podzielcie się swoimi opiniami w komentarzach.

R.I.P. 'Pac [*]