Słowem - kluczem w kontekście "Save It For Yourself" jest umiejętność. Dotyczy ona całości materiału, począwszy od wyprodukowanej muzyki, przez warszat wokalny Michała i kończąc na zaproszonych przezeń gościach. W każdym z tych aspektów ich nagromadzenie jest niespotykanie duże. Zacznijmy może najpierw od muzyki, albowiem to ona wprowadza powiew świeżości, dając jednocześnie solidny fundament pod warstwę liryczną. Dźwięków niepowiązanych zupełnie z rapową stylistyką jest tak wiele, że "zamknięte głowy" mogą porzucić sprawdzenie "SIFY". I zrobią tym krokiem wielki błąd. Hip-hop spotyka się tutaj z żywym graniem partii gitarowych, perkusyjnych, klawiszowych, a też gdzieniegdzie piszczał i przeszkadzajek. Mieszanka wybuchowa, jednak jakże umiejętnie wyważona w swoich proporcjach. Myślę, że utrzymanie w ryzach tak wielu dźwięków nie udałoby się, gdyby nad muzyką pracowało zbyt wielu muzyków, dlatego też w przypadku tego materiału to gospodarz odpowiada niemal w całości za warstwę muzyczną. Jedynym wyjątkiem jest kawałek "Your World", gdzie Marcin Kiraga szarpie strunami gitary, nadając numerowi bluesowy sznyt. Nie okaże się przesadnym stwierdzenie, iż "Save It For Yourself" to jeden z najlepiej wyprodukowanych albumów nie będących w mainstreamie. T.O.M.S. nie daje powodów ku temu, by przyczepić się do produkcji muzyki na płycie. Wskażę, rzecz jasna, swoich faworytów i będą nimi "Classic" oraz "Poor Me" - stojące brzmieniowo w zdecydowanej opozycji wobec chociażby wspomnianego wyżej "Your World". A za dźwięk piszczały w refrenie "Karma's a bitch", kojarzący mi się jakby został żywcem wyjęty z 2cztery7, należy się odrębne oklaski.

No właśnie, nie bez powodu przytoczyłem warszawski skład, bowiem słuchając "SIFY" można postawić dość zaskakującą i odważną tezę - Michał Tomasik ma w sobie kilka elementów artystycznego rzemiosła wyjętych wprost z warsztatu Mesa. Mam tu na uwadze przede wszystkim niczym nie ograniczoną swobodę w poruszaniu się zarówno wśród dźwięków przywołujących na myśl klasyczne podejście do rapowego podkładu muzycznego, jak również okiełznanie muzyki, która z hip-hopem niewiele na pozór może mieć wspólnego. Nie ma też, rzecz jasna, oporów w śpiewaniu, a wychodzi ono w sposób czysty i melodyczny, bez grama fałszu. Słucha się takiego "One", czy świetnego refrenu w singlowym "Adulthood" z czystą przyjemnością. Choć prawdziwy popis umiejętności wokalnych gospodarza znajduje się nieco dalej - w "The Burden of Youth", gdzie refren niesie ten poważny w treść numer bardzo wysoko. Skoro warsztatowo nie można za bardzo przyczepić się do Michała, to może znajdzie się coś w liryce? Też nie. W otwierającym materiał "One" emocje mieszają się z elementami ekshibicjonizmu. Dalej jest podobnie - "Adulthood", gdzie dobre gościnne wejście zaliczył Emen i uzupełnił rozważania T.O.M.S.-a o tym, co niesie za sobą dorosłość. Prawdziwa "życiówka" zaś znajduje się w "The Burden of Youth" - podpisuję się pod każdą padającą tam linijką i jednocześnie zostawiam wielką okejkę Paulinie Witkowskiej za dopełnienie w refrenie śpiewu Michała. Ostatnim gościem na płycie jest Adi Nowak, zostawiając po sobie stylowy ślad w "Allergenie" na zakończenie krążka.

Postawmy sobie kilka pytań - jak to jest, że taki gość jak T.O.M.S., mający tak szeroki wachlarz atutów warsztatowych w kwestii wokalnej i produkcyjnej nie ma należytego fejmu i nie wykręca kosmicznej liczby wyświetleń? Czy świadomość odbiorców rapu jest aż tak zamknięta? A może po prostu nie są zbyt dojrzali, by zwrócić uwagę na wartość artystyczną, jaką niewątpliwie posiada Michał Tomasik? Póki co myślę, że zostawimy te pytania bez odpowiedzi i zobaczymy, jakim echem odbije się "Safe It For Yourself". Wieszczę, może nieco na szkodę chłopakom z Superlativez", że w niedalekiej przyszłości ich chyba najlepsza perła zmieni wydawcę i wypłynie na szerokie wody. A domyślam się, że Herman z Grabsonem byliby i tak zadowoleni, że to za pośrednictwem ich inicjatywy T.O.M.S. zwróćiłby uwagę majorsów i pchnąłby swoją karierę zdecydowanie dalej. Tego mu z całego serca życzę, bowiem "SIFY" jest albumem kompletnym, mogącym śmiało stawać w szranki z najlepszymi albumami zaprezentowanymi do czerwca 2016 roku w polskim rapie, a i zapewne z zapowiedzianymi produkcjami również będzie podobnie.

Kojarzycie materiał "Hold That Thought" z 2015 roku? Jeśli nie, koniecznie musicie sprawdzić, a przede wszystkim zapamiętajcie ksywkę T.O.M.S albo jak wolicie - Michał Tomasik. Flow, technika, patenty na opowiadane historie, on to ma. A już niebawem otrzymamy "Save It For Yourself". Póki co poznaliśmy okładkę, ale jak piszą chłopaki z Superlativez, wkrótce karty związane z tym materiałem, stopniowo będą odkrywane.

Już nawet w otwierającym krążek "Emocjonalnym Niedorozwoju" gospodarz nie czeka na rozwinięcie się bitu Kazeta, tylko wjeżdża z buta z pierwszymi mocnymi wersami w stylu Siema, widać to nie raz co jest śmieszne najbardziej. Nie trzeba kopać mi grobu, bo zdechnę w undergroundzie. A tak naprawdę można było przepisać całą zwrotkę, gdzie nawarstwianie rymów i porównań sięga naprawdę wysoko. Nie są to od czapy wypluwane słowa, a posiadające moc dźwiękowego spustoszenia wydobywającego się z głośników. A po kolei dostaje się wszystkim, począwszy od raperów liczących kciuki w górę na Facebooku, przez piętnowanie kilku innych związanych ze sceną rapową przywar, kończąc na obserwacjach otaczającej rzeczywistości. Gospodarz faktycznie serwuje niesamowity przelot tematyczny, nie tracąc przy tym ani na chwilę na swojej autentyczności. Co więcej, z każdą upływającą sekundą utwierdza słuchacza w przekonaniu, że racja w poruszanych sprawach leży po jego stronie, a inni w kabinach nagraniowych tylko pieprzą głupoty. I wiecie co? Ja taki rap kupuję i takiego rapu lubię słuchać.

Słowo o Kazecie, bo bez niego słowa Knapsa nie wybrzmiewałyby tak dosadnie. Pocięte sample, brudne i połamane perkusje charakteryzują niemalże cały materiał, a nutka nowocześniejszych również pojawi się tu i ówdzie. Podkłady są proste, ale czy jest to ich wada? W żadnym wypadku. Mają one bowiem za zadanie nieść Knapsa i jego wokal tak, by bujaniu karkiem nie było końca. Tak mam chociażby "Statusie" i "Wiem To". Cieszy mnie również dźwięk gramofonu od zaproszonych DJ-i - DJ Simple i DJ Nambeara - o poziom cutów i skreczy nie musimy się obawiać. Szczególną robotę robią w trackach "Jako Słuchacz" i "Kiepskiej Partii". 

Mam ogromną nadzieję, że Knaps nie wystrzelał całego magazynku charyzmatycznych, przesiąkniętych brudem i chamstwem wersów i zostawił ich jeszcze na przynajmniej kilka równie mocnych projektów, jak "No Name LifeStyle" albo i lepszych. Ma ten chłopak patent na żonglowanie ostrymi porównaniami, nie zostawiając suchej nitki na nikim i niczym. I przy tym nie zalatuje tanim buractwem, a wprost przeciwnie - autentycznością. Podobną styl, może nieco krzykliwy, miał na "Demo EP" Świnia, mimo że nieco uspokoił się. Osobiście nie chciałbym, by Knaps podążył tą samą drogą. Niech zostanie chamem na trackach, takich młodych gniewnych scena potrzebuje. 

NNLS to muzyczny zapisek pewnego okresu w życiu Knapsa i Kazeta. Treści zawarte w materiale są brudne, ciężkie, bezkompromisowe, a momentami wręcz chamskie. Szczeniacka, w dobrym tego słowa znaczeniu, nawijka idealnie odnajduje się na w większości samplowanych bitach, miejscami okraszonych delikatnymi syntetycznymi wstawkami. Do tego wszystkiego dołożono świetne cuty autorstwa DJa Nambeara oraz DJa Simple, które idealnie wpasują się w koncepcję płyty. "Oldskulowe podejście, świeża głowa", tak w największym skrócie można opisać projekt Knapsa i Kazeta.

Tracklista:

1. Emocjonalny niedorozwój
2. Jako słuchacz (cuty DJ Nambear)
3. Status
4. No Name Lifestyle (feat.Gustav, cuty DJ Nambear)
5. Łan low
6. Wiem to (cuty DJ Simple)
7. Kiepska partia (cuty DJ Nambear)
8. Smak Spelun (cuty DJ Nambear)
9. Każdy problem
10. Nie dziw się

Preorder

Staroszkolnie, bez trapów, bez słegu. A to co modne, chętnie bym zostawił bez tlenu. I wolę, by mówiono, że stoję w miejscu, niż pchać się z resztą ku temu, co wbrew sercu - już w otwierającym EPkę "Oto gram" Keyroll właściwie nakreślił zawartość muzyczną materiału. Fajerwerków nie uświadczycie, ale gwarantuję, że tracki takie jak "Negocjacje", "33 Obroty", czy "Trzydziestoletni Starcy" na rotacji będą dość intensywnie odsłuchiwane. Dużo w linijkach chłopaków jest rozliczeń z przeszłością, na całe szczęście ubranych w słowa trzeźwo na to patrzących i kumających gości. Wrzućcie na odsłuch zwrotkę Erde w "Najwyższym czasie", będziecie wiedzieli, co mam na myśli. Jedynie bardziej konceptualnym trackiem jest "Walter Freeman", gdzie gościnnie udzielił się Grabson. Dla jednych jest to najlepszy kawałek z EPki, a dla mnie? Jeden z najsłabszych. Doceniam patent i tematykę, jednakże coś mi nie do końca zagrało, choć nie miałem odruchu, by skippować ten track. A najlepszy? Wskażę dwa - w moim przekonaniu to wspomniane wyżej "33 Obroty" i "Trzydziestoletni Starcy". 

Jak ma być truskul, musi być DJ Nambear i spółka - Harvey Dent i Michał Wróblewski. Jedynie otwerający materiał numer powstał na kradzionym, ale bardzo dobrym bicie. A wracając do autorskich produkcji, nie mamy słabego bitu. Bębny, sample, winylowe trzaski okraszone popisami DJ Nambeara gwarantują przyspieszone bicie truskulowego serca. Takie produkcje mają swój klimat i mi osobiście siedzą bardzo dobrze. Zaskoczony jestem szczególnie Michałem Wróblewskim i wyprodukowanym przez niego podkładzie do "Trzydziestoletnich Starców". Nie słyszałem wcześniej o nim, a mam nadzieję, że za sprawą wydawniczych inicjatyw ekipy Superlativez, będzie częściej gościł na różnych projektach. 

Po prostu dobra płyta na dobrych, kurwa, bitach - to sformułowanie wystarczyłoby do opisania "Na 33 obrotach EP". Keyrol > Jankez > Erde, właśnie w tej gradacyjnej kolejności ich formy na krążku, stworzyli materiał hołdujący starej szkole i nawiązujący do szeregu polskich płyt, do których od czasu do czasu wraca z sentymentem wielu odbiorców rapu. Chłopaki nie odkrywają Ameryki, nie eksplorują nieznanych rejonów, ale za to doskonale czują się w obranej, oldskulowej stylistyce. Mi to pasuje, ja to kupuję. Dosłownie i w przenośni. Cztery.

Odpowiedź jest niejednoznaczna. Przede wszystkim obaj trafili z klimatem materiału. Piłka, osiedle, bojo, browar i rap - w tej kolejności uskuteczniałem kilka odsłuchów "Rezerwowych Napastników EP" i uwierzcie, wchodzi idealnie. Nieco gorzej wygląda sytuacja z poziomem chociażby zaproszonych gości. O ile jeszcze Knaps i Keyroll wypadli poprawnie, to Żuchol całkiem pokpił sprawę i jego zwrotka w "Sp. z o.o." krótko mówiąc nie siedzi jak powinna. Nie psuje odbioru numeru, choć bez niej wydaje mi się, że byłoby po prostu lepiej. I to w sumie tyle w kwestii błędów EPki. Peno ma sporo racji nawijając w otwierającym krążek tytułowym tracku - "Te boiska, które dalej tęsknią za truskulem. Za formę łapać szacunek, jak Jurek Dudek." Sam należę do "truskaw" i doskonale rozumiem sens tego, jak i reszty wersów. W "66-4XX" Peno i Nambear składają zrozumiały hołd miastu, a następnie w "Polskich Transferach" udało się gospodarzowi przewinąć stylowo o hajsie, a DJ-owi wziąć na cuty Quebonafide z "Edena Hazarda". I to te dwa wcześniej wymienione tracki + "Odciski Imion" i "Niebo nad Londynem" składają się na najlepsze numery z EPki.

Peno składa wersy na tyle składnie i zgrabnie, że z miejsca jest lepszy od rapera z drewnianego żartu (pozdro dla kumatych). Piłkarskie followup'y przeplatają się z tymi rapowymi i nie straszne są mu podwójne rymy. DJ Nambear powoli zaczyna wyrastać na człowieka-orkiestrę. Z jednej strony granie imprez i rozkręcanie koncertów, tudzież ich afterów, z drugiej nienaganne cuty i skrecze, szlifowane z numeru na numer, do którego jest zapraszany, a z trzeciej strony próby sił jako producent - to się chwali. Produkcje na "Rezerwowych Napastnikach EP" mają odpowiedni poziom i odpowiednio dobrze zostały okiełznane przez Peno. Sample w większości są mi znane, ale i nie są też specjalnie oklepane. Najlepszy podkład to chyba ten w "Odciskach Imion" i "66-4XX".

Tak jak lubię ekipę Superlativez, tak i polubiłem ten materiał. Za co? Głównie za klimat, który trafi do "truskawkowych głów" spędzających za małolata każdy wolny czas na osiedlowych bojach. Już pal licho Żuchola i jego zwrotkę - w kontekście całego materiału w ogóle się na nią nie zwraca uwagi. "Rezerwowi Napastnicy EP" to po prostu dobra płyta na dobrych, kurwa, bitach. Bitach i popisach na gramofonie DJ Nambear'a i Peno za mikrofonem. Już dochodzą mnie słuchy, że chłopaki biorą się za następne numery. Nie pozostaje mi nic innego, jak czekać na efekt końcowy. 

Tracklista:
1. Oto Gram
2. Najwyższy Czas
3. Negocjacje
4. 33 Obroty
5. Nie Ma Leku
6. Trzydziestoletni Starcy
7. Walter Freeman feat, Grabson
8. Outro

Rezerwowi Napastnicy to klasyczny projekt nagrany w konwencji raper/producent, który powinien przypaść do gustu fanom preferującym tradycyjne, samplowane brzmienie. Internetowa premiera miała miejsce 15 maja, zaś 20 maja w gorzowskim klubie C-60 odbędzie się impreza promocyjna wydawnictwo. Wtedy też swoją premierę będą miały fizyczne egzemplarze, które można zamawiać pod tym adresem.

Tracklista:

1. Rezerwowi Napastnicy
2. 66-4XX
3. Polskie Transfery
4. Sp. z o. o.
5. Niebo Nad Londynem
6. Spalone
7. Odciski Imion
8. Uśmiech (Bonus)

Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na warsztat gospodarza. Potrafi odpowiednio zwolnić, jak i przyśpieszyć swój styl rapowania, tak aby wkomponować się w bardzo dobre bity, o których wspomnę później. Ba, nawet nie boi się używać efektów wokalnych, takich jak chociażby w świetnym "Locie". Gdzieniegdzie jednakże odniosłem wrażenie, że BZN na siłę próbuje modulować swoją dykcję, by idealnie wejść w bit, co finalnie może nie do końca naturalnie brzmieć (naliczyłem może ze trzy takie momenty - łyżka dziegciu musi być). Oczywiście te potknięcia nie sprawiają, że "Reditum" nagle spada w ocenie do asłuchalnej produkcji, ponieważ są na tym krążku momenty wysokiego poziomu zaskoczenia. Owe momenty to numery takie jak na przykład "Die Hard", "Zielona Mila" czy też "Wbrew" albo "Głucho". Tekstowo jest dość osobiście, jak chociażby na "Sinuosoidzie", a znalazło się też miejsce na kąśliwe wersy o scenie w "Non Compos". Na wielki plus zasługuje fakt, iż BZN przede wszystkim wie o czym i jak ma nawijać, by zaciekawić odbiorcę. Nowe twarze najczęściej o tym zapominają - tutaj elementy w opcji "dzień dobry sceno" są wyważone we właściwych proporcjach. Wokalnie gospodarza wsparli Artyści Nieznani - ich wejścia mogę uznać jedynie za poprawne.

Muzycznie jest bardzo dobrze. MACOX, Maxiu Beats, ZabityZaBity, Dymitr i FOUX zadbali o świeże, nowoczesne, a przede wszystkim spójne brzmienie, będące odpowiednią wartością bazową pod rap BZNa. O poziom bitów od ostatniego z nich nie mogłem się obawiać, ale bodaj największym zaskoczeniem są podkłady każdego innego producenta. Od Maxiu Beats mamy sztosy pokroju "Głucho" i "Lotu". "Wakat" autorstwa MACOXa mocno rozpoczyna "Reditum", by w "Sinusoidzie" dać konkretny popis nowoczesnego, świeżego, ale też nastrojowego bitu. W tym gronie znalazło się też miejsce dla ZabitegoZaBity, którego "Ways" brzmi niczym cisza przed burzą, jaka przychodzi z kolejnym kawałkiem na trackliście. Podkład do "Famy" podrzucił Dymitr, o którym nie słyszałem w ogóle, a od teraz bacznie obserwował będę creditsy podziemnych numerów. Chyba nie muszę rozwodzić się nad faktem, iż na płycie nie ma słabego bitu?

Kandydat do zaskoczenia roku? Na pewno. BZN ma potencjał w warsztacie, ucho do podkładów i wrodzoną lekkość, by latać na niuskulowych produkcjach i łączyć bujające bity z warstwą tekstową, nie będącą jedynie tłem kawałka. To już drugi materiał od Superlativez, o którym mam okazję pisać i po raz kolejny jestem usatysfakcjonowany poziomem wydawnictwa. Napiszę więcej - w tym przypadku jest to uczucie silniejsze. "Reditum" szturmem wdarło się do grona bardzo dobrych albumów, które będę brał pod uwagę w końcoworocznym podsumowaniu. Niewątpliwie czeka reprezentanta Gorzowa jeszcze sporo pracy, ale jeżeli nie zmarnuje talentu, będzie o nim głośno. Musi być.

Tracklista:

1. Wakat prod. MACOX
2. Głucho prod. Maxiu Beats
3. Die Hard prod. Maxiu Beats
4. WAYS prod. ZabityZaBity
5. Lot prod. Maxiu Beats
6. Teraz feat Artyście Nieznani prod. Maxiu Beats
7. Non Compos Mentis prod. Maxiu Beats
8. Sinusoida prod. MACOX, pianino Mariusz "CHARIS" Wasilewski
9. Fama prod. DMTR
10. Wbrew prod. FOUX
11. Zielona Mila prod. Maxiu Beats

Przede wszystkim rzuca się w ucho mnogość wykorzystanych elementów, składających się na czternaście numerów (zostały one podzielone na dwa krążki – „Black” i „White”). Z jednej strony mamy precyzyjnie pocięte sample, wkomponowane w brudne nowojorskie bębny (mistrzowski singlowy „Change” czy „Something Light”), by z innej strony uderzyć elektroniką, którą nie powstydziliby się producenci udzielający się na projekcie Flirtini. Mam tutaj na myśli „One Day”, otwierający białą część „Beatstrumentals Vol. #1”, którego współtwórcą jest znany szerzej w środowisku Szatt. W innych dwóch numerach swój ślad zostawił DJ Nambear, subtelnie uzupełniając produkcje Kryhoo. Na szczególną uwagę zasługuje mianowicie „Surfer” – słuchając tego kawałka głowa mimowolnie zaczyna bujać się w rytm muzyki, a cuty Nambear’a uzupełniają numer o kolejny bardzo dobry element. Ani przez sekundę nie ma się odczucia zmęczenia bądź przesytu muzyki płynącej z głośnika. Materiał kończy świetny remix kawałka Bibio „The First Daffodils” i aż chciałoby się posłuchać jego dłuższą wersję. Niedosyt jest odczuwalny? Oczywiście – po to, by wracać do następnych odsłuchów.

Wypuścić instrumentalny projekt, który potrafi oddziaływać na muzyczną wrażliwość słuchacza rapu – to jest fenomen. Kryhoo się to udało. Niemal trzy tygodnie obcowania z „Beatstrumentals Vol. #1” sprawiały, że materiał ten zapętlałem niezliczoną ilość razy, by z kolejnym razem zwracać uwagę na zgoła inne jego elementy. Staro-szkolne elementy połączone z nowoczesnymi w jeden spójny materiał, który pozostawia wspomniane uczucie niedosytu i chęć powrotu – tak w jednym zdaniu można podsumować to wydawnictwo. Perła podziemia, która musi zostać wyłowiona przez słuchacza. Nie ma innej możliwości. Bardzo dobra rzecz.