Tracklista:

1. Dobra muzyka
2. Niebomby (+ Małpa)
3. 9 żyć
4. Gdzie jest M? (+ Spinache, Ment XXL)
5. Raz i dwa (+ DJ Panda)
6. S.O.S. skit
7. STU (+ VNM)
8. Perwoll Vanish (+ DJ Ike)
9. Buty z betonu (+ Eldo)
10. Znowu sieka
11. Umarł król, niech żyje
12. Nowe kino
13. Drogowskazy (+ Flirtini)
14. OFF
15. Ładne życie

Idea "wysmażenia" własnych interpretacji klasyków rodzimego rapu pod szyldem Niewidzialnej Nerki była prosta. Wziąć na warsztat wykorzystany w danym kawałku sampel albo motyw przewodni i zrobić jego autorską reinterpretację. No to Mentos wziął i sieknął konkret sztosy. "Nie Jestem Kurwa Biznesmenem" raczy słuchacza inteligentnym mixem sampli + nieśmiertelnymi linijkami z pierwowzoru sprzed prawie 15 lat: Nie wszystko można kupić, bo nie wszystko ma cenę. Wiem o czym mówię, nie jestem kurwa biznesmenem. Na pewno klimatycznie ta reinterpretacja (słowo remix średnio pasuje, by go używać do tak zacnego projektu) odbiega od drugiego numeru Menta, który warto sprawdzić.

"Sobota" to już esencja stylu, z jakiego znany jest już Rasmentalism. Ciepłe, rzekłbym letnie brzmienie + stylowa nawijka rapera Rasowego, który sieknął konkretną zwrotkę. Cięzko było za pierwszym razem wyłapać wszystkie follow-up'y. A ponadto dzięki świetnie zrobionemu klipowi, można śmiało przenieść się w czas sobotnich, wakacyjnych melanży.

Ment XXL to nietuzinkowy producent. Jego muzyka ewoluowała w przeciągu wszystkich trzech albumów Rasmentalismu i "Dużych Rzeczy". Udział w "Niewidzialnej Nerce", wśród producentów pokroju Kixnare'a, Roux Spany, Urb, Metro i wielu innych, nie jest przypadkowy. Sprawdźcie poniżej, jak nie mieliście okazji posłuchać. Może będzie to dobra okazja, by zapoznać się z całą "Niewidzialną Nerką".

Kawałek "Drogowskazy" z Jedynakiem (tworzy z Mentosem kolektyw dj'sko-producencki pod szylden Flirtini) wprowadził lekki stan konsternacji. Niby tak ma brzmieć ten album? Nie może być. Natomiast kolejne dwa single, "STU" z VNM'em i "Niebomby" z Małpą strzeliły między oczy tym, za co Rasmentalism ceniłem od pierwszego odsłuchu - celność linijek i obserwacje rzeczywistości Rasa + oparte na soulowych/funkowych samplach podkłady Menta XXL (ponadto "STU" w pewnej części aranżacji był zagrany, a "Drogowskazy" zagrane od początku do końca!), który wykonał niewyobrażalny progres od czasów "Hotelu ***", gdzie produkcję można było sprowadzić do prostego równania "krótki/długi sampel + bębny = bit". Ale nie tym razem. To co otrzymujemy, "wyciągając z folii i wciskając play" to jest, wspomniany już wyżej, najlepszy Rasmentalism.

Nie znajdziemy na krążku przypadkowego kawałka, przypadkowego wersu, ani przypadkowego bitu. Mentos w wywiadzie w niedawnej audycji "4 Gramy" w Radiu Czwórka, u Dużego Pe i Filipa Rudanacji mówił, że jedynie dwa albo trzy bity zostały odrzucone. Można śmiało wywnioskować, że pod kątem produkcji na "Za Młodych Na Heroda" mamy do czynienia z kwintesencją brzmienia, jakie Kamil wypracował na przestrzeni wielu lat. "Dobra muzyka", numer otwierający album, został złożony z czterech soulowych sampli. Cztery sample i brak przekombinowania brzmieniowego i przearanżowania? Na "Dużych Rzeczy" było kilka momentów, gdzie to przekombinowanie było niestety słyszalne. A tutaj - nie.  Jest to możliwe? Pewnie, że jest. Ale to, co potrafi Mentos zrobić na bicie, znajdziemy w kawałku "Perwoll Vanish". Jak ten podkład galopuje, śmiem twierdzić, że niewielu raperów wyrobiłoby się, by nie wypaść z niego, Ras tymczasem odnalazł się elegancko. Duży problem miałem z kawałkiem "OFF". Początkowo nie siadł mi w ogóle, czekałem bowiem tylko, aż przeleci podczas odsłuchów, natomiast z czasem doceniłem jazzowy vibe, jaki udało się Mentowi uzyskać. Nie ma słabego bitu. Po prostu nie ma. Za to już w tytułach znajdziemy follow upy do pierwszej płyty chłopaków. Już sama klamra kompozycyjna, składająca się pierwszego numeru - "Dobre muzyki" i ostatniego - "Ładnego życia" jest follow up'em. Tak samo numer "Gdzie jest M?" ze Spinachem i Mentosem (!) na mikrofonie, jest następnym follow up'em do wersów, które padają w kawałku "Witaj w domu" z "DMŁŻ". "Bity sieka" - jeszcze jeden follow up. Kilka jeszcze odnalazłem, co uważam za bardzo pomysłowy zabieg artystyczny, który urozmaica odbiór materiału. 

No to czas na Rasa. Powiedzieć o nim, że lirycznie "zjadł" wszystkich raperów w tym roku, przetrawił i wydalił, to mało powiedziane. Raperzy jak reprezentacja Polski. Wiesz, że chuja potrafią i cię męczy żal. I dalej - W ogóle rap to jakiś nordic walking. Nikt nie wie o co chodzi, ale wszyscy idą w to. - czyli jak celnie i konkretnie podsumować kondycję wielu, naprawdę wielu reprezentantów polskej sceny rapowej. Jak mało który z kolegów z branży potrafi z lekkością w liryce przedstawić swój punkt widzenia. Kiedy trzeba, zrobi to z dobrze wyważoną goryczą. Czy to w kawałku bardziej bujającym, czy bardziej refleksyjnym, za każdym razem słucham Rasa i jego rozkmin z wielkim zaciekawieniem. W kontekście tego artysty cieszę się, że powstał Rap Genius Polska, ponieważ aby zrozumieć to, co Arek chciał przekazać, każdy kawałek trzeba odsłuchać z wnikliwością. Nie próbuję być najlepszym sobą, jestem nim. Wszystko, co zrobiłem do tej pory, to jeszcze nic.Osobiście uważam, że najlepsze wersy w "Za Młodych Na Heroda" usłyszałem w emocjonalnym numerze "Umarł król, niech żyje". Jak trenować, kiedy mięśnie zjada stres? Jak się opalić, kiedy wiecznie pada deszcz? Tak naprawdę to mam w dupie to, co wypada mieć. Ale moi ludzie cierpią, muszę ich zabrać gdzieś. Gościnnie zwrotki doskonale uzupełniają Rasa. Spinache w swoim stylu odnalazł się na lekkim i bujającym "Gdzie jest M?". Zwrotki Małpy i VNM'a odpowiednio w "Niebombach" i "STU" mieliśmy okazję poznać wcześniej. Zdziwił mnie feat z Eldo. Jak dobrze pamiętam, ostatni raz warszawiak udzielił się na epce Pelsona "3854 i 3 kroki", a kiedy zobaczyłem go na trackliście "ZMNH" w numerze "Buty z betonu" domyśliłem się, że dostanę dobrą rozkminę, w klasycznym stylu bez podwójnych i hashtagów. Nie zawiodłem się. I liryczny rarytas zostawiłem sobie na koniec. Basen, Flirtini, szorty, bikini, Wbijam dziś na bossa, jak James Gandolfini. Wszystkie w mini, piegi w stylu Cini Minis. Szklanki w górę jakbym, miał urodziny. - Mentos (nie tylko) na bicie, to jest życie. Mamy w jego zwrotce wszędobylski luz, podwójne rymy, a nawet znalazł się jeden hashtag. Producenci potrafią rapować? Potrafią, Ment XXL jest tego świetnym przykładem. 

Nie boję się użyć następującego stwierdzenia - płyta roku. Rasmentalism pokazał, jak powinna wyglądać chemia między mc, a producentem. Wszystko tutaj bangla, zaczynając na świetnych bitach, przez gości, i na jeszcze lepszych wersach kończąc. "Za Młodymi Na Heroda", który jest jednocześnie pierwszym legalnym wydawnictwem potwierdzili klasę, którą sukcesywnie z płyty na płytę zdobywali w świadomości słuchaczy. Warto było czekać, by w pełnym słońcu grudnia posłuchać letniego, przyjemnego, ale niekiedy i gorzkiego vibe'u. Pełna piątka i składam gratulacje Arkowi i Kamilowi za przypomnienie, że klasyczny już Herod nigdy nie był młody. Wy jesteście. Na takie płyty warto czekać, nawet i następne dwa lata. 

KęKę, VNM, Rasmentalism - trzy płyty wydane w przeciągu miesiąca, które zapętlałem bardziej niż cokolwiek wcześniej w 2013, albo to kwestia przypadku, albo dobry prognostyk na 2014. A no właśnie - Rasmentalism... "To moja ostatnia szansa na życie po śmierci jak B.I.G.", nawija Ras w singlowych "Drogowskazach", w zamykającym album "Ładnym Życiu" dodając, że to "ostatni dzwonek zanim zamkną bar". To późny debiut, poprzedzony wieloletnim terminowaniem w undergroundzie i może rzeczywiście ostatnia chwila na mocne usadowienie się w mainstreamie. Jeśli tak to traktować to cieszy mnie, że zarówno Ras jak i Ment zrobili wszystko, co w ich mocy, by dopiąć celu. Nie mam wątpliwości, że Ras jest tu w życiowej formie; nie mam wątpliwości, że w takowej jest Mentos. Nie mam też wątpliwości, że to najlepszy album Rasmentalismu...

Kiedy cięty soulowy sampel wita nas energicznie w intrze przypominają się inspiracje Menta wczesnym Kanye Westem - aranż jednak sprawia, że skojarzenia biegną juz do Westa z okresu rozbuchanego przestrzennie "My Beautiful Dark Twisted Fantasy". Taka też w kwestii brzmieniowej jest ta płyta. Piękny kompromis między korzennością i hołdem dla klasyki a śledzeniem nowych trendów i brzmień. Idące w rejony A$AP Rocky'ego i Clamsa Casino "Drogowskazy" zaskakiwały i mogły sugerować pogoń za nowością, znacznie odbiegającą od klimatu, do którego przyzwyczaił nas Rasmentalism. Jednak to zgrabnie cięte perełki z klasyki soulu czy funku, doprawione pulsującą linią basu i oldschoolowym groovem tworzą tu fundament. Sporo tu długich wokalnych sampli, często nadających ton lub motyw utworu, lub wręcz prowadzących dialog z nawijką Rasa. Przy czym dostrzec trzeba wyraźny producencki progres Mentosa. Tak jak kiedyś zdarzało się, że to dobór sampla "robił bit" i grał główną rolę, a potem w okresie "Dużych Rzeczy" Ment potrafił przesadzić z przekombinowaniem aranżu, tak tutaj wszystko gra idealnie i zarówno w kwestii rozplanowania i aranżacji, jak brzmienia słyszalny jest level up. Raz słyszymy funkującą imprezową energię, zaraz nostalgiczny soulowy loop, by po chwili zostać zaskoczonym przez cloud-rapową rytmikę, detroitowy brud czy podkręcone przejście w "Perwoll Vanish", przy którym skojarzenia biec mogą wręcz w stronę starego The Prodigy. Na brawa zasługuje także stojący z tyłu DJ Tort, którego klawisze dopełniają brzmienie i podkręcają klimat całości.

A Ras? Śmiem twierdzić, że pod względem warstwy tekstowej zjadł ten rok podobnie jak zeszły Bisz. Odważne porównanie patrząc na hype, który uzyskał bydgoski MC i na zbierane zewsząd pochwały? A no może, ale Ras, będąc już wcześniej jednym z czołowych i bardziej niedocenianych raperów w kraju, tym razem wspiął się na wyżyny umiejętności. Idealnie balansuje między treścią a formą, powagą a zabawą, zostawiając miejsce na luz, słowne gierki i rasmentalismowe poczucie humoru, zarazem przypominający, że nie jest już 20-latkiem i coraz mocniej dotykają go codzienne problemy. Ego wciąż pozdrawiać mogą stewardessy, a zarazem na ziemi trzymają go "buty z betonu" - to materiał, który lubi pokrążyć z głową w chmurach, ale bliski jest życia i nie ogranicza się do młodzieńczych marzeń. Ciężko wymienić tu słabe momenty, można za to punkt po punkcie rzucać mocnymi. Są nimi również goście - szczególnie VNM, wbijający z buta jak po swoje i stanowiący świetny kontrast dla stylu gospodarza oraz Spinache, który nie dość, że współtworzył kozacki refren to jakby pozazdrościł Rasowi linijek i sam rzuca takie, które z miejsca wpadają do głowy ("Król parkietu przejął tron, za dużo pił Corony"). Zresztą w "Gdzie Jest M" masę klimatu dodaje wjeżdżający ze zwrotką Ment, który pokazuje, że jednak "rap to zabawa wciąż" a muzyka nie jest matematycznym równaniem, lecz czymś, czego w schematy pakować nie można - przez wejście debiutującego za mikrofonem producenta numer przypomina mi trochę to, jak swoją twórczość traktuje Ortega czy Dinal i czego dziś coraz częściej brak przy parciu na "pełen profesjonalizm". A co do głównego gospodarza... dla mnie największym plusem jest to, że Rasowi udało się utrzymać w złotym środku między rapem technicznym, stawiającym na formę a tym, który trafić może do rówieśników i przekonać przekazem. To płyta, która aż roi się od świetnych zwrotek, i to zarówno z perspektywy treści i ujęcia tematu, jak metafor, porównań, wordplayów czy wielokrotnych, a wszystko dostajemy podane leniwym, ale wypracowanym przez lata i w pełni swoim flow. Często przy albumach przeładowanych aż po brzegi kozackimi punchami czy dwuznacznościami mam wrażenie, że znudzą mi się one po paru odsłuchach, bo ten sam żart śmieszy tylko kilkukrotnie - tutaj nawet nie ma o tym mowy, bo owe linijki są tylko środkiem, podporządkowanym całości, nie mogą więc narzekać ani fani stawiania na emocje ani ci, wyłapujący z muzyki złote myśli. Tutaj złote jest wszystko, nie tylko korony na okładce - oby zestaw uzupełniła jeszcze Złota Płyta. Wbrew temu filmikowi - wierzę w ciebie polski słuchaczu.

"Za Młodzi Na Heroda" to świetny argument dla mas dychotomizujących muzykę i starających się wywołać durny konflikt stary-nowy. Ras i Ment kłaniają się w pas klasyce, sięgają po nią często i chętnie, nie stronią od nawiązań, a zarazem dbają o świeżość i czerpanie tego, co najbardziej pasuje im z kolejnych trendów. I o to chodzi. "Za Młodzi Na Heroda" to materiał bez słabych momentów, zgrabnie balansujący między marzeniami i dążeniem do swoich celów, a problemami spotykanymi na drodze, serwujący i poważniejsze, bardziej emocjonalne momenty ("Umarł król, niech żyje") i zabawę muzyką i konwencją w najlepsze (rapujący Ment w "Gdzie Jest M"). Trzymający kontrast między treścią a formą, dający coś i tym, szukającym tematyki, z którą się utożsamią i poszukiwaczom technicznej jazdy i błyskotliwych linijek. Słucham tej płyty od jakichś dwóch tygodni... i wreszcie słyszę materiał, w którym nawet odwieczni malkontenci polskiego rapu raczej nie będą mieli do czego się przyczepić. Szkolne 5+ (ja zastanawiałem się nawet nad tym, czy po raz pierwszy od początku swojej dziennikarskiej przygody nie wystawić maksymalnej 6-tki), płyta bliska ideału i świetna robota panowie. Tak robi się klasyki.

PS. Zazwyczaj pod spodem załączamy wybrane 1-2 najlepsze numery. Nie tym razem - łapcie całość.